اگر در دنیای کریپتو فعالیت داشته‌اید، بعید به نظر می‌رسد که اسم بلاک چین قبلا به گوشتان نخورده باشد. بلاک چین یکی از زیر مجموعه‌های فناوری «دفتر کل توزیع شده» (DLT) به شمار می‌رود. در واقع بلاک چین نوعی خاص از پایگاه داده است که می‌توان اطلاعات را به صورت امن و کاملا تغییرناپذیر در آن ذخیره کرد. در ادامه این مقاله قصد داریم شما را با ساختار بلاک چین، نحوه کارکرد، نقاط قوت و ضعف و انواع مختلف این فناوری آشنا کنیم.
بلاک چین چیست؟
بلاک چین (Blockchain) یکی از زیر مجموعه‌های فناوری دفترکل است. دفترکل در واقع جایی است که تمام اطلاعات سیستم یا کسب و کار در آنجا ثبت می‌شود. مفهوم توزیع‌شده هم این است که دفترکل فقط در اختیار یا نظارت یک یا چند نفر خاص نیست و تمام اعضای شبکه می‌توانند به تراکنش‌ها دسترسی داشته و یک نسخه آن را در اختیار خود داشته باشند. البته لازم به ذکر است که تکنولوژی دفترکل توزیع‌شده یک تکنولوژی جدید نیست و از سال‌ها پیش در کسب و کارها مورد استفاده قرار می‌گرفت. بلاک چین یا همان زنجیره بلوکی، یک فناوری نوآورانه برای ذخیره و انتقال داده‌ها به‌صورت غیرمتمرکز و امن است. در این شبکه، اطلاعات در قالب بلوک‌هایی به‌هم‌پیوسته ذخیره می‌شوند و هر بلوک شامل جزئیات تراکنش‌ها، زمان ثبت و یک شناسه رمزنگاری‌شده از بلوک قبلی است.
این شبکه از مجموعه‌ای از کامپیوترها به نام نود (Node) تشکیل شده که هر نود نسخه‌ای کامل از داده‌ها را در اختیار دارد. این نودها ممکن است انواع مختلفی داشته باشند؛ از فول‌نودها (Full Nodes) گرفته تا لایت نودها (Light Nodes) یا مسترنودها (Masternodes). تمام این نودها از طریق ارتباط همتا به همتا (Peer to Peer) با یکدیگر در ارتباط هستند؛ به این معنی که هیچ سرور یا نهاد مرکزی بر شبکه کنترل ندارد. به‌دلیل همین ساختار غیرمتمرکز، بلاک چین در برابر هک، دستکاری اطلاعات و سانسور مقاوم است. هر تغییری در داده‌ها باید توسط اکثریت نودهای شبکه تأیید شود، بنابراین امکان تقلب یا حذف تراکنش عملاً وجود ندارد.
بلاک‌چین در ارزهای دیجیتال و نقش کیف پول‌های سخت‌افزاری
در دنیای ارزهای دیجیتال، بلاک چین همان دفتر کل توزیع‌شده‌ای است که تمام تراکنش‌ها در آن ثبت می‌شود. هر بار که کاربری ارز دیجیتالی را ارسال یا دریافت می‌کند، جزئیات این تراکنش به‌صورت رمزنگاری‌شده در شبکه بلاک چین ذخیره می‌شود. تمام کامپیوترهای فعال در شبکه (نودها) یک نسخه از این دفتر کل را در اختیار دارند، بنابراین هیچ فرد یا سازمانی نمی‌تواند اطلاعات را تغییر دهد یا پاک کند. اما نکته مهم این است که بلاک چین، فقط تراکنش‌ها را ثبت می‌کند و مسئول نگهداری امن دارایی شما نیست. برای مدیریت کلید خصوصی (Private Key) و دسترسی به دارایی‌ها، به کیف پول دیجیتال نیاز دارید.
در این میان، کیف پول‌های سخت افزاری (Hardware Wallets) مثل Ledger، Trezor یا SafePal امن‌ترین گزینه برای نگهداری کلیدهای خصوصی هستند، زیرا اطلاعات حساس شما را به‌صورت آفلاین و خارج از دسترس هکرها ذخیره می‌کنند.
در واقع، بلاک چین امنیت شبکه را تضمین می‌کند و کیف پول سخت افزاری امنیت دارایی شخصی شما را این دو مکمل هم هستند. به همین دلیل، اگر قصد سرمایه‌گذاری بلندمدت در رمزارزها را دارید، استفاده از یک کیف پول سخت افزاری معتبر برای اتصال ایمن به شبکه بلاک چین، بهترین انتخاب است.
دارایی‌های ما روی بلاک چین ذخیره می‌شود یا کیف پول‌ها؟
این شاید یکی از سوالاتی باشد که ذهن شما را درگیر کرده است اما پاسخ آن بسیار ساده است. تمام دارایی‌های کریپتویی ما بر روی بلاک چین ذخیره می‌شود و کیف پول‌ها فقط به عنوان رابط بین کاربر و بلاک چین استفاده می‌شوند.
همانطور که قبلا هم توصیه کرده‌ایم برای نگهداری طولانی مدت یک ارز دیجیتال بهتر است از کیف پول سخت افزاری استفاده کنید، زیرا برخلاف کیف پول‌های نرم‌افزاری آفلاین بوده و به همین دلیل قابل هک نیستند.
بلاک چین چگونه کار می‌کند؟
اطلاعات در بلاک چین به صورت تراکنش هستند؛ تراکنش‌ها پس از اینکه پردازش می‌شوند در واحدی به نام بلوک یا بلاک قرار داده می‌شوند که به بقیه بلوک‌ها که همان زنجیره بلوکی اصلی است اضافه می‌شوند.
وقتی یک بلوک در این مرحله قرار می‌گیرد، وارد زنجیره بلوکی می‌شود و دیگر امکان تغییر، دستکاری یا پاک‌کردن آن وجود نخواهد داشت.
این مهم‌ترین ویژگی بلاک چین است که باعث می‌شود اطلاعات به صورت کاملا امن نگهداری شوند. همه این اطلاعات قبل از اینکه ذخیره شوند، توسط توابع ریاضی که به آن «تابع هش» (Hash function) نیز گفته می‌شود رمزنگاری می‌شوند.
این بلاک‌ها به صورتی ذخیره می‌شوند که اگر آن‌ها را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که هش هر بلاک از هش بلاک قبلی استفاده کرده؛ به همین ترتیب که هر هش از هش قبلی استفاده کرده و اگر این بررسی را تا انتها ادامه بدهیم به جنسیس بلاک که همان اولین بلاک زنجیره است خواهیم رسید.
کاربردهای بلاک چین
فناوری بلاک‌چین فراتر از دنیای ارزهای دیجیتال است و در صنایع مختلف در حال گسترش است:
- ارزهای دیجیتال و پرداخت‌های بین‌المللی: بیت‌کوین، اتریوم و سایر رمزارزها مهم‌ترین کاربرد بلاک‌چین هستند. کاربران می‌توانند بدون نیاز به بانک، دارایی‌های خود را به‌صورت مستقیم و سریع در سراسر جهان انتقال دهند.
- مدیریت هویت و امنیت اطلاعات: بلاک‌چین می‌تواند بستری برای ذخیره امن هویت دیجیتال، گواهینامه‌ها و داده‌های حساس فراهم کند. کاربران مالک واقعی اطلاعات خود خواهند بود.
- زنجیره تأمین (Supply Chain): شرکت‌ها می‌توانند با ثبت اطلاعات کالا در هر مرحله از تولید تا تحویل، شفافیت کامل در زنجیره تأمین ایجاد کنند و از تقلب جلوگیری نمایند.
- حوزه سلامت: در سیستم‌های بهداشتی، بلاک‌چین امکان ذخیره سوابق بیماران به‌صورت امن و غیرقابل تغییر را فراهم می‌کند تا دسترسی سریع و دقیق به داده‌ها وجود داشته باشد.
- رأی‌گیری الکترونیکی: بلاک‌چین می‌تواند رأی‌گیری‌های شفاف، امن و بدون تقلب را ممکن سازد، زیرا هر رأی به‌صورت رمزنگاری‌شده و تغییرناپذیر ثبت می‌شود.
- نگهداری امن دارایی‌ها با کیف پول سخت‌افزاری: یکی از مهم‌ترین کاربردهای عملی بلاک‌چین برای کاربران عادی، نگهداری رمزارزها در کیف پول‌های سخت‌افزاری است. این کیف پول‌ها با اتصال امن به شبکه بلاک‌چین، کلیدهای خصوصی شما را آفلاین نگه می‌دارند و امنیت سرمایه‌تان را در بالاترین سطح ممکن حفظ می‌کنند.
انواع بلاک چین
بلاک چین‌ها را می‌توان نسبت به نوع و تفاوت‌هایی که دارند به چهار دسته تقسیم کرد که این چهار دسته به شرح زیر است:
- بلاک چین خصوصی: این نوع بلاک چین بیشتر در سازمان‌ها استفاده می‌شود و فقط نودهایی خاص که خود این سازمان‌ها و مراکز تعیین می‌کنند و به آن‌ها اجازه دسترسی اطلاعات را می‌دهند، می‌توانند به این اطلاعات دسترسی داشته باشند.
- بلاک چین عمومی: بلاک چین عمومی دقیقا برعکس بلاک چین خصوصی عمل می‌کند، به‌طوری‌که هیچ محدودیتی برای پیوستن نودها به شبکه یا مشاهده تراکنش‌ها و اطلاعات وجود نخواهد داشت.
- بلاک چین کنسرسیوم: بلاک چین یک شبکه نیمه‌متمرکز است که بیشتر توسط بانک‌ها و سازمان‌های دولتی جهت تبادل اطلاعات بین خود و سازمان‌های دیگر استفاده می‌شود.
- بلاک چین هیبرید: به بلاک چینی که از ترکیب بلاک چین‌های عمومی و خصوصی به وجود می‌آید بلاک چین هیبرید می‌گویند. این نوع بلاک چین به گونه‌ای است که می‌توان تعیین کرد کدام یک از نودها در بخش خصوصی قرار بگیرند و اجازه دسترسی به اطلاعات را داشته باشند و کدام یک از نودها فقط می‌توانند به اطلاعات بخش عمومی دسترسی داشته باشند.
مزایا و معایب بلاک چین
بلاک چین نیز مانند تمام فناوری‌ها مزایا و معایبی دارد که در این بخش به تعدادی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
بلاک چین در زمینه‌های دیگر
اگر فکر می‌کنید که بلاک چین فقط در زمینه کریپتو می‌تواند کاربرد داشته باشد در اشتباه هستید، زیرا درست است که نام بلاک چین با بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال پیوند خورده، اما این کاملا اشتباه است که فکر کنیم بلاک چین فقط در بازار کریپتو کاربرد دارد.
بلاک چین می‌تواند در زمینه‌های مختلفی مانند حمل و نقل، فعالیت سازمان‌ها و امور دولتی، بهداشت و املاک نیز کاربرد گسترده‌ای داشته باشد. به طور مثال در امور دولتی می‌توان از فناوری بلاک چین کمک گرفت و در زمینه‌هایی مانند انتخابات، مدیریت مالی کشور و مدارک هویتی شهروندهای یک جامعه نیز از آن استفاده کرد.
در مثال دیگر می‌توان به کاربرد بلاک چین در زمینه بهداشت اشاره کرد که با کمک این فناوری می‌توان از حریم خصوصی بیماران محافظت کرد یا پزشکان می‌توانند به سوابق پزشکی بیماران خود دسترسی داشته باشند و حتی برای تجویز نسخه نیز از این فناوری استفاده کنند.
سخن پایانی
فناوری بلاک چین انقلابی در شیوه‌ی ذخیره و انتقال داده‌ها ایجاد کرده است. این فناوری با حذف واسطه‌ها و تمرکززدایی از سیستم‌های مالی، بستری فراهم کرده که اعتماد، شفافیت و امنیت در آن در بالاترین سطح ممکن قرار دارد. بلاک‌چین نه تنها زیرساخت اصلی ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین و اتریوم است، بلکه در آینده‌ای نه‌چندان دور، در صنایع مختلفی مانند قراردادهای هوشمند، هویت دیجیتال و حتی اینترنت اشیا نقش پررنگی خواهد داشت.
با این حال، باید توجه داشت که امنیت دارایی‌های دیجیتال تنها به امنیت شبکه بلاک‌چین محدود نمی‌شود. کلید خصوصی شما، مالکیت واقعی دارایی‌هایتان را مشخص می‌کند و اگر این کلید در اختیار دیگران قرار گیرد، کنترل کامل سرمایه‌تان را از دست می‌دهید. به همین دلیل، استفاده از کیف پول‌های سخت‌افزاری مطمئن مانند Ledger، Trezor یا SafePal بهترین روش برای حفاظت از سرمایه‌های دیجیتال است. این کیف پول‌ها کلیدهای خصوصی را به‌صورت آفلاین ذخیره می‌کنند و از دسترسی هکرها و بدافزارها جلوگیری می‌کنند. در نهایت، ترکیب دانش کافی از فناوری بلاک‌چین و انتخاب ابزارهای امن، بهترین مسیر برای ورود آگاهانه و مطمئن به دنیای ارزهای دیجیتال است.
سوالات متداول
۱. آیا بلاک‌چین فقط برای ارزهای دیجیتال استفاده می‌شود؟
خیر، اگرچه بلاک‌چین ابتدا برای بیت‌کوین طراحی شد، اما امروزه در زمینه‌هایی مانند قراردادهای هوشمند، زنجیره تأمین، رأی‌گیری الکترونیکی، هویت دیجیتال و حتی امور بانکی هم کاربرد دارد.
۲. تفاوت بلاک‌چین با بانک یا سرور متمرکز چیست؟
در سیستم‌های بانکی و متمرکز، اطلاعات توسط یک نهاد واحد کنترل می‌شود. اما در بلاک‌چین، تمام کاربران نسخه‌ای از داده‌ها را دارند و هیچ مرجع مرکزی وجود ندارد؛ به همین دلیل امنیت و شفافیت بسیار بالاتر است.
۳. چه ارتباطی بین بلاک‌چین و کیف پول سخت‌افزاری وجود دارد؟
بلاک‌چین شبکه‌ای است که تراکنش‌ها در آن ثبت می‌شوند، اما کلید خصوصی کاربران در کیف پول ذخیره می‌شود. کیف پول سخت‌افزاری با نگهداری کلیدها به‌صورت آفلاین، امنیت دارایی شما را تضمین می‌کند و از سرقت یا هک جلوگیری می‌نماید.
۴. آیا می‌توان بلاک‌چین را هک کرد؟
به‌دلیل ساختار غیرمتمرکز و استفاده از رمزنگاری قوی، هک‌کردن بلاک‌چین تقریباً غیرممکن است. با این حال، کیف پول‌های آنلاین یا نرم‌افزاری ممکن است در معرض خطر باشند؛ به همین دلیل توصیه می‌شود از کیف پول سخت‌افزاری استفاده کنید.
۵. بهترین راه برای شروع یادگیری بلاک‌چین چیست؟
برای شروع، مطالعه مقالات آموزشی، شرکت در دوره‌های مقدماتی و آشنایی با مفاهیم پایه مانند تراکنش، نود و قرارداد هوشمند مفید است. سپس می‌توانید با ایجاد یک کیف پول و انجام تراکنش‌های کوچک، تجربه عملی به‌دست آورید.
